Đầu tư tự doanh

Tự doanh chứng khoán là gì?

Theo Khoản 30, Điều 4, Luật Chứng khoán năm 2019: “Tự doanh chứng khoán (TDCK) là việc công ty chứng khoán mua, bán chứng khoán cho chính mình”.

Có thể hiểu đơn giản, TDCK là hoạt động một công ty chứng khoán (CTCK) tự mua bán giao dịch chứng khoán cho mình nhằm hưởng lợi nhuận từ lợi tức hay chênh lệch giá trên thị trường. Hay cũng có thể nói, tự doanh là việc mua đi bán lại chứng khoán để thu lời từ việc tăng giảm giá (mua thấp, bán cao), hoặc hưởng lợi nhuận định kỳ của một CTCK.

Do các CTCK có tính đặc thù về việc chủ động trên thị trường và khả năng tiếp cận thông tin. Từ đó có đem lại những lợi thế nhất định trong việc tự doanh chứng khoán như: nắm được xu thế giao dịch, có thể dự đoán các diễn biến tiếp theo của thị trường, có thể nắm được thông tin về quan hệ cung cầu trên thị trường. Đặc biệt, khi CTCK thực hiện tự doanh vì tự giao dịch cho chính công ty nên sẽ không phải lo nghĩ đến phí giao dịch. 

Với khả năng chuyên môn cao và nguồn vốn lớn, hoạt động tự doanh của mỗi CTCK được xem là một giao dịch của nhà đầu tư chuyên nghiệp. Việc TDCK với quy mô lớn của CTCK có thể đem lại cho thị trường những tác động nhất định về giá cả. Từ hoạt động này, các CTCK có thể góp một phần lớn trong việc bình ổn lại giá cả chứng khoán và điều tiết lượng cung cầu trên thị trường. Tuy nhiên, mục đích quan trọng nhất mà CTCK hướng tới trong hoạt động tự doanh chứng khoán là để thu được lợi nhuận cho chính mình.

Tự doanh chứng khoán của CTCK có thể thực hiện ở Sở giao dịch chứng khoán (SGD) và Sàn giao dịch phi tập trung (OTC). Tại SGD việc mua bán này được diễn ra như hoạt động của các nhà đầu tư thông thường. Tại thị trường OTC, hoạt động TDCK có thể diễn ra trực tiếp giữa CTCK với các đối tác hoặc thông qua giao dịch song phương trong đó các bên sẽ đàm phán và đạt sự thỏa thuận về giá cả và số lượng, cũng như hình thức thanh toán.

Phương thức thực hiện tự doanh chứng khoán

Giao dịch trực tiếp

Là cách giao dịch “trao tay” giữa công ty chứng khoán và đối tác theo giá được thỏa thuận trực tiếp. Có thể nói giao dịch tự doanh trực tiếp là giao dịch song phương, mà ở đó công ty chứng khoán và đối tác đóng vai trò là người mua và người bán. Trong giao dịch, cả hai thỏa thuận trực tiếp với nhau về giá cả, số lượng và hình thức trao đổi cổ phiếu. Các loại chứng khoán giao dịch rất đa dạng, chủ yếu là chứng khoán không niêm yết và chứng khoán mới phát hành, hoặc có thể là giao dịch thỏa thuận cổ phiếu niêm yết giữa công ty chứng khoán và bên thứ hai. Các ví dụ về giao dịch tự doanh trực tiếp như: mua cổ phiếu OTC, mua cổ phiếu IPO, mua đấu giá cổ phiếu, giao dịch thỏa thuận cổ phiếu niêm yết. 

Giao dịch gián tiếp

Là giao dịch được thực hiện thông qua hệ thống giao dịch của Sở giao dịch Chứng khoán để đặt lệnh. Thông thường, khi giao dịch tự doanh gián tiếp, các CTCK sẽ thanh toán đa phương. Trong đó, người mua và người bán không biết được đối tượng giao dịch là ai mà thông qua hệ thống đặt lệnh của Sở.

Mục đích của hoạt động tự doanh chứng khoán

Mục đích lớn nhất khi tự doanh chứng khoán của CTCK là thu được lợi nhuận từ chênh lệch giá chứng khoán. Là một công cụ tài chính phổ biến, chứng khoán có tính thanh khoản cao và khả năng tạo ra lợi nhuận lớn. Vì vậy, hoạt động TDCK tại các CTCK nhằm các mục đích chính sau:

Tự doanh chứng khoán nhằm tìm kiếm lợi nhuận từ đầu cơ chênh lệch giá cổ phiếu

Việc tự doanh chứng khoán đem lại cho các CTCK các khoản lợi nhuận lớn từ chênh lệch giá và lợi tức chứng khoán ví dụ như trái tức, cổ tức, lợi tức cổ phần quỹ đầu tư,…Trái lại, khi thị trường “tụt dốc”, thị giá giảm thì các khoản lợi nhuận khó có thể bù lại được phần mất giá.


Thông thường, tại các CTCK thường có những chuyên gia nhiều kinh nghiệm đảm nhận việc phân tích thị trường và hoạch định chiến lược cho doanh nghiệp trong hoạt động tự doanh này. Từ đó, giúp công ty có những nhận định, phân tích kỹ lưỡng và giảm thiểu rủi ro trong đầu tư.

Thông qua hình thức đầu tư góp vốn với doanh nghiệp (hay công ty con)

Các CTCK khi đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu chuyển đổi hoặc kèm quyền chuyển đổi tại các Công ty Cổ phần sẽ trở thành cổ đông. Do đó, các CTCK phải nắm rõ được hạn mức được phép khi đầu tư hùn vốn với Công ty cổ phần là trong dài hạn hay ngắn hạn. Bên cạnh đó CTCK phải tuân thủ các quy định về pháp lý đối với cổ đông lớn.

Can thiệp bảo vệ giá trên thị trường

Khi thị trường chứng khoán gặp phải những biến động về giá gây bất lợi cho tình hình hoạt động chung, thì các CTCK có thể thực hiện tự doanh chứng khoán. Hoạt động này có thể được thực hiện theo yêu cầu do các cơ quan quản lý can thiệp. Hoặc công ty cũng có thể thực hiện TDCK để bảo vệ chính mình và khách hàng của mình.

Nhằm thu lại lợi nhuận

Mục đích lớn nhất của hoạt động tự doanh chứng khoán của các CTCK là để thu được lợi tức và chênh lệch giữa giá mua giá bán trên thị trường. Với khả năng sở trường trong phân tích và lợi thế về thông tin, ngoài mục đích tích lũy các loại chứng khoán phục vụ khách hàng, các CTCK còn có thể thực hiện TDCK. Các CTCK còn có thể thực hiện tự doanh với nhiều sản phẩm chứng khoán các như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, hoán đổi ETF,… 

Các CTCK thường đầu tư chờ chênh lệch giá kể cả trong trường hợp thị trường đang suy thoái, giảm giá. Tuy nhiên, CTCK cần phải đáp ứng các điều kiện trong luật định về quyền hạn và chức năng nhất định khi thực hiện nghiệp vụ TDCK. Các điều kiện này quy định các tiêu chí về vốn hoạt động, nhân viên tác nghiệp, người quản lý và cơ sở vật chất để phục vụ cho nghiệp vụ tự doanh.

Yêu cầu đối với nghiệp vụ tự doanh chứng khoán

Các công ty chứng khoán khi triển khai nghiệp vụ tự doanh chứng khoán cần đáp ứng các yêu cầu sau:

Yêu cầu tách biệt trong quản lý:

Một công ty chứng khoán hoạt động song song hai nghiệp vụ môi giới chứng khoán và tự doanh chứng khoán có thể dễ xảy ra xung đột lợi ích giữa khách hàng và công ty. Vì vậy để đảm bảo tính minh bạch rõ ràng, hiện nay luật đã quy định và các CTCK trên thực tế đã tách biệt 2 nghiệp vụ này. Sự tách biệt này bao gồm các yếu tố về quy trình nghiệp vụ, con người, vốn và tài sản của công ty và khách hàng.

Phân biệt tự doanh chứng khoán và môi giới chứng khoán

Một công ty chứng khoán thường sẽ có hai nghiệp vụ chính đó là môi giới chứng khoán và tự doanh chứng khoán. Sau đây là những điểm khác nhau giúp bạn phân biệt được hai nghiệp vụ này:

Nghiệp vụ TDCK tại Việt Nam

Tại thị trường chứng khoán Việt Nam hoạt động tự doanh chứng khoán diễn ra khá sôi nổi. Vào quý 4 năm 2020, lợi nhuận thu được từ việc TDCK là khá cao và đóng góp một phần lớn vào tổng lợi nhuận các hoạt động trong cả năm 2020 của công ty chứng khoán.

Tuy nhiên, bên cạnh một số CTCK có lợi nhuận tăng thì vẫn còn một vài công ty có sự sụt giảm trong hoạt động đầu tư trong quý 04/2020 như MBS. AGR, TCBS,…Đối với những CTCK hoạt động mạnh mẽ trong mảng tự doanh trái phiếu thì quý 04/2020 là khoảng thời gian không thuận lợi. Nguyên nhân do Nghị định 81/2020/NĐ-CP siết chặt thủ tục phát hành trái phiếu doanh nghiệp bắt đầu có hiệu lực vào tháng 09/2020.