WASHINGTON/MOSCOW/KYIV, ngày 25 tháng 3 (Reuters) – Hoa Kỳ đã đạt được các thỏa thuận riêng với Ukraine và Nga vào thứ Ba nhằm tạm dừng các cuộc tấn công trên biển và vào cơ sở năng lượng, đồng thời Washington đồng ý thúc đẩy việc dỡ bỏ một số lệnh trừng phạt đối với Moscow.
Mặc dù chưa rõ khi nào và bằng cách nào các thỏa thuận về an ninh hàng hải ở Biển Đen sẽ có hiệu lực, đây là những cam kết chính thức đầu tiên của hai bên kể từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức. Trump đang thúc đẩy chấm dứt chiến tranh ở Ukraine và nhanh chóng hòa giải với Moscow – một động thái khiến Kyiv và các nước châu Âu lo ngại.
Thỏa thuận giữa Hoa Kỳ và Nga có phạm vi rộng hơn so với thỏa thuận với Ukraine, trong đó Washington cam kết hỗ trợ việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt quốc tế đối với xuất khẩu nông sản và phân bón của Nga – một yêu cầu lâu nay của Moscow.
Ngay sau các thông báo từ Hoa Kỳ, Điện Kremlin tuyên bố rằng thỏa thuận Biển Đen sẽ không có hiệu lực trừ khi các ngân hàng Nga được kết nối lại với hệ thống tài chính quốc tế.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy cho biết theo hiểu biết của ông, các thỏa thuận ngừng bắn không yêu cầu điều kiện nới lỏng trừng phạt để có hiệu lực và sẽ có hiệu lực ngay lập tức. Ông chỉ trích tuyên bố của Kremlin là một nỗ lực nhằm “thao túng” thỏa thuận.
“Họ đang cố bóp méo thỏa thuận và thực chất là lừa dối cả các bên trung gian của chúng tôi lẫn toàn thế giới,” Zelenskiy nói trong bài phát biểu hàng đêm.
Cả Kyiv và Moscow đều cho biết họ sẽ dựa vào Washington để thực thi các thỏa thuận, đồng thời bày tỏ sự hoài nghi về việc đối phương có thực sự tuân thủ hay không.
“Chúng tôi sẽ cần những đảm bảo rõ ràng,” Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tuyên bố. “Và với những kinh nghiệm đáng buồn từ các thỏa thuận với Kyiv trước đây, bảo đảm duy nhất có thể là lệnh trực tiếp từ Washington yêu cầu Zelenskiy và đội ngũ của ông ấy làm điều này và không làm điều kia.”
Zelenskiy nói rằng nếu Nga vi phạm thỏa thuận, ông sẽ yêu cầu Trump áp đặt thêm các lệnh trừng phạt đối với Moscow và cung cấp thêm vũ khí cho Ukraine.
“Chúng tôi không có niềm tin vào người Nga, nhưng chúng tôi sẽ giữ thái độ xây dựng,” ông nói.
Sau khi thỏa thuận được công bố, cả Nga và Ukraine đều cáo buộc nhau thực hiện các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái, nhưng không có báo cáo nào về các cuộc tấn công vào mục tiêu trên biển hoặc cơ sở năng lượng.
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã từ chối đề xuất của Trump về một lệnh ngừng bắn toàn diện kéo dài 30 ngày, điều mà Ukraine trước đó đã chấp thuận.
“Chúng tôi đang đạt được nhiều tiến triển,” Trump nói với các phóng viên hôm thứ Ba ngày 25/03/2025, đồng thời thừa nhận rằng các cuộc đàm phán vẫn còn nhiều căng thẳng.
“Có rất nhiều sự thù hận, như các bạn có thể thấy. Nhưng điều đó cũng cho phép các bên ngồi lại, được trung gian, được phân xử, và xem liệu chúng tôi có thể chấm dứt chiến tranh hay không. Và tôi nghĩ điều đó sẽ hiệu quả.”
Trong những ngày gần đây, Washington đã dịu giọng hơn với Nga. Đặc phái viên của Trump, Steve Witkoff, thậm chí tuyên bố rằng ông không “xem Putin là một kẻ xấu,” khiến các quan chức châu Âu lo ngại, vì họ vẫn coi nhà lãnh đạo Nga là một mối đe dọa nghiêm trọng.
Lavrov, ngoại trưởng kỳ cựu của Nga, cho rằng Witkoff đang đánh giá quá cao các đồng minh châu Âu của Kyiv: “Ông ta (Witkoff) đánh giá quá cao giới tinh hoa của các nước châu Âu, những người muốn ‘treo mình như một tảng đá quanh cổ Zelenskiy’ để không cho phép ông ấy nhượng bộ.”
Ukraine và các đồng minh châu Âu lo sợ rằng Trump có thể vội vàng đạt một thỏa thuận với Putin, làm suy yếu an ninh của họ và nhượng bộ các yêu cầu của Nga, bao gồm việc Kyiv từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và nhường lại các vùng lãnh thổ bị Moscow chiếm đóng.
TẠM DỪNG CÁC CUỘC TẤN CÔNG VÀO CƠ SỞ NĂNG LƯỢNG
Điện Kremlin tuyên bố vào cuối ngày thứ Ba rằng họ đã đồng ý với Hoa Kỳ về việc tạm dừng các cuộc tấn công vào cơ sở năng lượng ở cả Nga và Ukraine trong 30 ngày, tính từ ngày 18 tháng 3 – thời điểm Putin thảo luận vấn đề này với Trump. Moscow cũng để ngỏ khả năng gia hạn thỏa thuận này.
Ukraine trước đó khẳng định họ chỉ chấp nhận một thỏa thuận như vậy nếu có văn bản chính thức.
Nga đã liên tục tấn công lưới điện Ukraine bằng tên lửa và máy bay không người lái, trong khi Kyiv đáp trả bằng các cuộc tấn công tầm xa vào các cơ sở dầu khí của Nga. Đây đã trở thành một phần quan trọng của cuộc chiến, khi hai bên cố gắng làm suy yếu nỗ lực chiến tranh của nhau.
Trong khi việc tạm dừng các cuộc tấn công vào cơ sở năng lượng là một sáng kiến mới, thì thỏa thuận về an ninh hàng hải ở Biển Đen lại nhắm đến một vấn đề từng rất quan trọng hồi đầu cuộc chiến – khi Nga áp đặt phong tỏa hàng hải đối với Ukraine, làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.
Gần đây, các cuộc giao tranh trên biển không còn là trọng tâm chính, do Nga đã rút lực lượng hải quân khỏi phía đông Biển Đen sau nhiều cuộc tấn công thành công của Ukraine. Kyiv đã mở lại các cảng biển và khôi phục xuất khẩu về gần mức trước chiến tranh, bất chấp việc thỏa thuận vận chuyển do Liên Hợp Quốc bảo trợ trước đó đã sụp đổ. Tuy nhiên, các cảng của Ukraine vẫn thường xuyên bị tấn công bằng không kích. Zelenskiy cho biết thỏa thuận mới sẽ cấm các cuộc tấn công như vậy.
Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov nhấn mạnh rằng Kyiv sẽ coi bất kỳ động thái nào của tàu quân sự Nga ngoài khu vực phía đông Biển Đen là một hành động vi phạm và đe dọa, và Ukraine có quyền tự vệ đầy đủ.
Moscow tuyên bố rằng thỏa thuận này phải đi kèm với việc nới lỏng trừng phạt, bao gồm khôi phục kết nối giữa ngân hàng xuất khẩu nông sản Nga với hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT. Tuy nhiên, để thực hiện điều này, Nga sẽ cần có sự đồng thuận từ các quốc gia châu Âu.
Nguồn: reuters.com
Đức Huy
