Thỏa thuận vũ khí giữa Mỹ và Arab Saudi trị giá gần 142 tỷ USD đã gây chú ý toàn cầu, nhưng khả năng Riyadh sở hữu tiêm kích tàng hình F-35 vẫn là một dấu hỏi lớn. Nguyên nhân chủ yếu nằm ở cam kết bảo đảm Lợi thế Quân sự Định tính (QME) mà Washington dành cho Israel.

Thỏa thuận kỷ lục giữa Arab Saudi và Mỹ

Ngày 13/5, Mỹ và Arab Saudi ký kết thỏa thuận quốc phòng trị giá gần 142 tỷ USD, được Nhà Trắng mô tả là “thỏa thuận mua bán quốc phòng lớn nhất trong lịch sử”. Thỏa thuận bao gồm nhiều thiết bị quân sự hiện đại và dịch vụ từ hơn 10 công ty quốc phòng hàng đầu của Mỹ.

Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia quốc phòng, khả năng Arab Saudi mua F-35 – loại tiêm kích tàng hình hiện đại nhất của Mỹ – gần như không khả thi. Mặc dù Riyadh đã bày tỏ quan tâm đến F-35 từ năm 2017 sau khi ký thỏa thuận 110 tỷ USD với Mỹ, việc thực hiện thương vụ vẫn chưa tiến triển cụ thể.

Lợi thế quân sự định tính (QME) và cam kết với Israel

Chìa khóa khiến Arab Saudi khó mua F-35 chính là nguyên tắc bảo đảm Lợi thế Quân sự Định tính (QME) mà Mỹ dành cho Israel từ thập niên 1960. Chính sách này khẳng định rằng Israel, một đồng minh thân cận của Mỹ, cần duy trì ưu thế quân sự vượt trội so với bất kỳ quốc gia Trung Đông nào khác.

Năm 2008, Quốc hội Mỹ đã luật hóa QME, yêu cầu chính phủ phải đánh giá và duy trì vị thế quân sự của Israel trước mọi thương vụ bán vũ khí trong khu vực. Việc bán F-35 cho Arab Saudi sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến lợi thế này, do tính năng tàng hình, tích hợp dữ liệu và khả năng tấn công vượt trội của loại máy bay này.

Arab Saudi vẫn chưa từng sở hữu F-35

Bất chấp các cam kết và thỏa thuận lớn trong quá khứ, Arab Saudi vẫn chưa từng sở hữu chiếc F-35 nào. Trong khi đó, Israel hiện là quốc gia duy nhất tại Trung Đông đang vận hành phi đội F-35, với 45 chiếc đã biên chế và một số đang chờ bàn giao.

Israel sử dụng phiên bản F-35I Adir, được phát triển riêng để tích hợp công nghệ nội địa và phục vụ chiến thuật phù hợp với nhu cầu của nước này. Israel cũng là nước đầu tiên sử dụng F-35 trong thực chiến, bắt đầu từ năm 2018.

Lịch sử tranh cãi quanh F-35 tại Trung Đông

Vấn đề bán vũ khí tiên tiến cho các nước Arab không phải là điều mới. Năm 1981, Israel từng phản đối mạnh mẽ việc Mỹ định bán máy bay cảnh báo sớm và nâng cấp F-15 cho Arab Saudi. Dù sau đó Quốc hội Mỹ thông qua hợp đồng, Washington phải tăng viện trợ và bổ sung 15 tiêm kích F-15 cho Israel.

Tương tự, năm 2020, chính quyền Mỹ phê duyệt bán 50 F-35 cho Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) sau khi nước này bình thường hóa quan hệ với Israel. Tuy nhiên, thương vụ này cũng không thành hiện thực khi UAE rút khỏi đàm phán năm 2021 do bất đồng giá cả và điều kiện chuyển giao.

Mỹ duy trì ưu tiên chiến lược với Israel

Cam kết của Mỹ đối với Israel không chỉ là về mặt chính trị mà còn là ưu tiên chiến lược rõ ràng. Trong bối cảnh Israel luôn bị bao quanh bởi các quốc gia đối địch, Mỹ coi việc bảo đảm ưu thế công nghệ quốc phòng cho Tel Aviv là một phần thiết yếu của chính sách đối ngoại.

Theo các chuyên gia, nếu Arab Saudi sở hữu F-35, điều này sẽ phá vỡ cân bằng quyền lực và tạo ra cuộc chạy đua vũ trang mới tại khu vực Trung Đông. Dù Mỹ và Arab Saudi đã ký thỏa thuận lớn, việc loại bỏ rào cản QME để bán F-35 vẫn là thách thức rất lớn.

Kết luận: Arab Saudi chi 142 tỷ USD nhưng F-35 vẫn xa tầm với

Dù đã ký thỏa thuận quốc phòng gần 142 tỷ USD, Arab Saudi có thể vẫn không thể mua tiêm kích F-35 từ Mỹ do nguyên tắc QME mà Washington duy trì để bảo vệ lợi ích chiến lược của Israel. Với tình hình hiện tại, F-35 có thể vẫn nằm ngoài tầm với của Riyadh, trừ khi Mỹ tái cấu trúc chính sách bán vũ khí hoặc Israel đồng thuận thay đổi cam kết lợi thế quân sự khu vực – điều khó xảy ra trong tương lai gần.

Tin Hot: