Sau giai đoạn bùng nổ năm 2023, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc đang đối mặt với hàng loạt rào cản mới. Việc sụt giảm mạnh đơn hàng, gia tăng kiểm soát từ phía nước nhập khẩu, và cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia như Thái Lan và Philippines đang khiến ngành sầu riêng Việt Nam rơi vào thế bị động.

Doanh thu giảm sâu: Tín hiệu cảnh báo

Theo thống kê mới nhất, 4 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc chỉ đạt 130 triệu USD, giảm tới 74% so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức sụt giảm kỷ lục, đặc biệt khi năm 2023 từng chứng kiến hàng nghìn container sầu riêng Việt Nam được thông quan sang thị trường tỷ dân này.

Tình trạng hiện nay cho thấy dấu hiệu chững lại của một thị trường từng được kỳ vọng là đầu ra bền vững cho sầu riêng Việt. Nguyên nhân chính đến từ việc Trung Quốc siết chặt quy định kiểm dịch và yêu cầu nghiêm ngặt hơn về chất lượng.

Những rào cản khiến sầu riêng Việt “hụt hơi”

Một số thương lái và doanh nghiệp cho biết nguyên nhân khiến xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc gặp khó là do tình trạng sản xuất còn manh mún, chất lượng không đồng đều, và đặc biệt là thiếu sự liên kết giữa nhà vườn và doanh nghiệp xuất khẩu.

Ông Nguyễn Văn Thành, một thương lái lâu năm ở miền Tây, cho biết hiện ông không thu mua hàng xuất khẩu do nhiều vườn chưa đáp ứng được tiêu chuẩn kiểm nghiệm tận gốc. Trong khi đó, ông Nguyễn Đình Tùng – CEO Vina T&T – chia sẻ rằng công ty chỉ có thể xuất 1–2 container mỗi tuần do thiếu nguồn cung đạt chuẩn, dù đã đầu tư kiểm nghiệm Cadimi và xây dựng chuỗi cung ứng.

Kiểm soát từ gốc: Lập chốt kiểm dịch tại vườn

Theo ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả – để cải thiện tình hình xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc, Việt Nam cần học theo mô hình Thái Lan: lập các phòng xét nghiệm chất cấm tại vùng trồng, xã hội hóa công tác kiểm định và cấp chứng nhận đạt chuẩn.

Những nông hộ tuân thủ quy trình sẽ được doanh nghiệp ưu tiên thu mua, trong khi hành vi gian dối sẽ bị xử lý nghiêm để bảo vệ uy tín nông sản Việt. Mô hình này giúp đảm bảo việc kiểm dịch dễ dàng hơn tại cửa khẩu, đồng thời tạo động lực để nhà vườn đầu tư vào chất lượng lâu dài.

Cải tạo đất, kiểm soát phân bón: Giải pháp bền vững

Ông Henry Bùi – Giám đốc Trung tâm kiểm định Hoàn Vũ – cho biết, Cadimi trong sầu riêng chủ yếu đến từ lạm dụng phân bón, chứ không phải do đất tự nhiên. Việc xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc sẽ khó khăn nếu không kiểm soát chặt đầu vào như phân bón lậu, phân tích đất và cải tạo những vùng bị ô nhiễm.

Giải pháp trước mắt do Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đưa ra bao gồm: nâng pH đất bằng vôi, trồng cây hấp thu Cadimi, sử dụng chất kết tủa và trồng cây ngắn ngày phục hồi đất. Về lâu dài, nông dân cần thay đổi thói quen dùng phân bón, hướng đến canh tác bền vững, thân thiện với môi trường.

Cảnh báo về chất vàng O và giải pháp kiểm soát rủi ro

Ngoài Cadimi, Trung Quốc còn cảnh báo về sự xuất hiện của chất vàng O – một loại phẩm màu công nghiệp dùng để tạo màu vỏ trái. Dù không ảnh hưởng phần thịt, chất này có thể làm ô nhiễm cả kho hàng qua không khí.

Nếu bị phát hiện, toàn bộ cơ sở đóng gói sẽ phải khử trùng, thậm chí xây dựng lại từ đầu. Đây là rủi ro tiềm ẩn nghiêm trọng mà các doanh nghiệp cần kiểm soát chặt chẽ nếu muốn duy trì ổn định xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc.

Học hỏi kinh nghiệm từ Thái Lan

TS Hà Phúc Mịch – Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp Hữu cơ – cho rằng, Việt Nam cần học bài bản từ Thái Lan trong việc phân vùng trồng, kiểm soát đất và lập khung pháp lý chặt chẽ. Nước bạn đã xây dựng hệ thống sản xuất nông sản hướng đến tiêu chuẩn xuất khẩu ngay từ đầu, không để xảy ra tình trạng “chữa cháy” như hiện nay.

Triển vọng phục hồi nếu kiểm soát tốt

Dù đang đối mặt với nhiều thách thức, các chuyên gia cho rằng nếu Việt Nam hành động quyết liệt, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc hoàn toàn có thể phục hồi. Trung Quốc đang cân nhắc mở “làn xanh”, kéo dài giờ làm tại cửa khẩu và bố trí nhân sự 24/7 cho những quốc gia kiểm soát vùng trồng tốt như Thái Lan – và Việt Nam có thể đạt điều đó nếu nhanh chóng cải thiện.

Việt Nam còn nhiều lợi thế như gần biên giới Trung Quốc, giá vận chuyển rẻ, và giống sầu riêng Ri6 rất hợp khẩu vị người tiêu dùng Trung Quốc. Tuy nhiên, việc duy trì và phát triển thị trường chỉ khả thi nếu vùng trồng đạt chuẩn và quy trình kiểm định được đảm bảo xuyên suốt.

Kết luận

Xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc là một trong những trụ cột mới của ngành nông sản Việt Nam. Tuy nhiên, để giữ vững và mở rộng thị phần, việc cải thiện chất lượng sản phẩm, kiểm soát chuỗi cung ứng từ gốc, và tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn quốc tế là yêu cầu bắt buộc. Nếu không hành động nhanh và quyết liệt, Việt Nam có thể đánh mất cơ hội vàng vào tay các đối thủ trong khu vực.

Tin Hot: