Trong nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Donald Trump đang từng bước triển khai chiến lược cải tổ cộng đồng tình báo Mỹ (USIC), vốn bị cho là cồng kềnh, thiếu minh bạch và lạm quyền trong nhiều năm. Với mục tiêu tái cấu trúc toàn diện các cơ quan an ninh và tình báo, kế hoạch này đang tạo ra làn sóng tranh luận lớn trong giới chuyên gia và chính trị gia Mỹ.

Dọn sạch bộ máy và cắt giảm ngân sách

Ngay sau khi tái đắc cử vào cuối năm 2024, ông Trump tuyên bố sẽ “dọn dẹp tất cả yếu tố tham nhũng” trong hệ thống tình báo và an ninh quốc gia. Các đề xuất đầu tiên được đưa ra là cắt giảm 585 triệu USD ngân sách cho FBI, DEA và một số đơn vị của Bộ Tư pháp, đồng thời giảm 1.200 nhân sự tại CIA.

Đây là lần đầu tiên trong nhiều năm ngân sách cộng đồng tình báo bị cắt mạnh, mở đầu cho nỗ lực cải tổ cộng đồng tình báo Mỹ sâu rộng và mang tính chiến lược, theo giới quan sát.

Lỗ hổng cũ, thách thức mới và vai trò của ODNI

Sau vụ khủng bố 11/9, Mỹ thành lập Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia (ODNI) nhằm điều phối hoạt động giữa 18 cơ quan trong USIC như CIA, FBI, NSA… Tuy nhiên, sau 20 năm, ODNI vẫn chưa thực hiện được vai trò cầu nối hiệu quả. Chính quyền Trump cho rằng cần tái định hình ODNI, trao thêm quyền lực để đảm bảo tính phối hợp, giảm chồng chéo và nâng cao hiệu suất trong bối cảnh các mối đe dọa hiện đại như chiến tranh mạng, AI và Trung Quốc gia tăng.

Đây cũng là một trong những trọng tâm trong kế hoạch cải tổ cộng đồng tình báo Mỹ: tăng vai trò điều phối, kiểm soát và giải trình của ODNI, từ đó xây dựng lại niềm tin công chúng vào hệ thống tình báo.

Sáp nhập, tinh gọn bộ máy và bổ nhiệm lãnh đạo trung thành

Một đề xuất gây tranh cãi trong quá trình cải tổ cộng đồng tình báo Mỹ là khả năng sáp nhập một số cơ quan tình báo, ví dụ như hợp nhất các chức năng giữa DIA và CIA. Mục tiêu là tinh gọn, giảm trùng lặp chức năng và sử dụng hiệu quả nguồn lực.

Bên cạnh đó, ông Trump chủ trương bổ nhiệm các lãnh đạo mới có quan điểm trung thành, như Tulsi Gabbard làm Giám đốc Tình báo Quốc gia và Kash Patel làm Giám đốc FBI. Tuy nhiên, điều này làm dấy lên lo ngại về việc “chính trị hóa” cộng đồng tình báo và gây ra bất ổn nội bộ nếu các lãnh đạo thiếu kinh nghiệm chuyên môn.

Đầu tư mạnh cho công nghệ tình báo hiện đại

Một điểm nhấn khác trong kế hoạch cải tổ cộng đồng tình báo Mỹ là đầu tư vào công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (big data) và máy học (machine learning). Mỹ hiện được đánh giá là tụt hậu so với Trung Quốc trong việc ứng dụng AI vào phân tích hình ảnh vệ tinh, giám sát mạng và dự đoán các mối đe dọa.

Các chương trình như SMAPS (do NGA phát triển) hay MARS (của DIA) sẽ được mở rộng. Chính quyền Trump cũng muốn hợp tác sâu hơn với các công ty công nghệ như Google, Microsoft, Amazon, đồng thời xây dựng chính sách biệt phái nhân sự tình báo sang doanh nghiệp để học hỏi và kết nối công nghệ dân sự – quân sự.

Tái ưu tiên chiến lược: Trung Quốc là trọng tâm

Tổng thống Trump xác định Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh chiến lược, không chỉ về kinh tế mà cả quân sự và công nghệ. Do đó, kế hoạch cải tổ cộng đồng tình báo Mỹ sẽ chuyển hướng từ chống khủng bố sang gián điệp công nghiệp, chiến tranh mạng và giám sát sự trỗi dậy toàn cầu của Trung Quốc.

USIC sẽ được yêu cầu tăng cường thu thập thông tin về AI, điện toán lượng tử và chương trình vũ khí của Trung Quốc, đồng thời chia sẻ tình báo với các đồng minh trong nhóm Ngũ Nhãn (Five Eyes).

Những rào cản và nguy cơ thất bại

Dù đầy tham vọng, kế hoạch cải tổ cộng đồng tình báo Mỹ của ông Trump đang đối mặt với nhiều thách thức:

Văn hóa tổ chức bảo thủ trong các cơ quan như CIA và NSA có thể phản đối cải tổ mạnh mẽ từ bên ngoài.
Nguy cơ chính trị hóa khi các lãnh đạo mới được chọn vì trung thành hơn là năng lực.
Thiếu hụt ngân sách và nhân lực công nghệ, nhất là trong các lĩnh vực tiên tiến như AI, điện toán lượng tử.
Chỉ trích từ quốc hội và truyền thông nếu kế hoạch bị xem là phục vụ mục tiêu chính trị thay vì an ninh quốc gia.
Nguy cơ thất bại trong an ninh nếu hệ thống rối loạn dẫn đến sơ hở trước các mối đe dọa.

Kết luận: Cơ hội lịch sử hay con dao hai lưỡi?

Chuyên gia Charlie Edwards nhận định: “Ông Trump đang đứng trước cơ hội lịch sử để tái cấu trúc một hệ thống vốn hoạt động thiếu kiểm soát suốt nhiều thập kỷ.” Tuy nhiên, sự thành công của nỗ lực cải tổ cộng đồng tình báo Mỹ sẽ phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa đổi mới công nghệ, hiệu quả chiến lược và sự ổn định nội bộ.

Nếu làm tốt, ông Trump có thể để lại di sản lớn về an ninh quốc gia. Nhưng nếu thất bại, hệ quả có thể là sự suy yếu của một trong những mạng lưới tình báo lớn và tinh vi nhất thế giới.

Tin Hot: