Mô hình đại học quốc gia: Những bất cập đã bộc lộ

Trong một tọa đàm do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức ngày 14/5, nhiều ý kiến đã đồng loạt đề xuất bỏ mô hình đại học quốc gia, cho rằng cấu trúc quản lý hai cấp hiện nay đang gây ra nhiều khó khăn cho việc thực hiện tự chủ trong giáo dục đại học. Một trong những ý kiến nổi bật đến từ ông Bùi Xuân Hải – Hiệu trưởng trường Đại học Hải Phòng – người cho rằng mô hình đại học quốc gia đã không còn phù hợp với bối cảnh phát triển giáo dục hiện nay.

Mô hình này xuất hiện từ năm 1995-1996 với cấu trúc một đại học mẹ quản lý nhiều trường đại học thành viên. Tuy nhiên, theo ông Hải, nhiều đơn vị trong hệ thống chỉ có quy mô nhỏ với vài nghìn sinh viên và chưa phát huy được lợi thế tổng hợp như kỳ vọng ban đầu.

Tự chủ đại học bị “một cổ hai tròng”

Một trong những điểm then chốt trong các ý kiến đề xuất bỏ mô hình đại học quốc gia là tính phi thực tiễn trong quản trị. Các trường thành viên vừa phải chịu sự chỉ đạo từ đại học mẹ, vừa phải tuân theo quy định từ Bộ Giáo dục và Đào tạo. Điều này đi ngược lại tinh thần tự chủ đại học đã được nhấn mạnh trong Luật Giáo dục đại học sửa đổi 2018.

Ông Vũ Hoàng Linh, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội, chia sẻ thêm rằng mô hình “university trong university” đã gây khó hiểu khi làm việc với đối tác quốc tế. Cách tổ chức này không giống với bất kỳ hệ thống giáo dục đại học nào trên thế giới, gây khó khăn trong hội nhập và hợp tác quốc tế.

Quan điểm từ Bộ Giáo dục và Đào tạo

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo – ông Hoàng Minh Sơn – thừa nhận rằng mô hình hiện tại đang bộc lộ nhiều bất cập. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh đây không phải là câu chuyện bỏ đại học quốc gia theo nghĩa giải thể các đơn vị đang tồn tại. Thay vào đó, cần tập trung cải tiến cơ chế quản trị nội bộ để phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại.

Bộ Giáo dục cũng chỉ ra rằng mô hình hai cấp gây phức tạp và rủi ro trong vận hành, đặc biệt khi các trường cần vận dụng cơ chế tự chủ để phát triển chương trình đào tạo, tuyển sinh và hợp tác quốc tế.

Hướng phát triển mới: Hợp nhất, tinh gọn và xứng tầm

Nhiều chuyên gia đồng thuận rằng, nếu tiến tới bỏ mô hình đại học quốc gia, cần có lộ trình hợp nhất các trường thành viên nhỏ để tạo thành một đại học đa ngành, đa lĩnh vực thật sự xứng tầm khu vực. Việc giữ nguyên hệ thống phân cấp phức tạp không những gây lãng phí nguồn lực mà còn hạn chế khả năng cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu hóa giáo dục.

Ông Hải cũng đề xuất nên gọi các đơn vị trực thuộc là “school” – theo đúng chuẩn quốc tế – và không để các trường thành viên có tư cách pháp nhân riêng biệt trong nội bộ đại học. Điều này sẽ giúp thống nhất mô hình tổ chức và tạo điều kiện cho các trường phát triển hài hòa.

Mô hình hai cấp đang vô hiệu hóa đại học đa lĩnh vực?

Trên thực tế, ý tưởng bỏ mô hình đại học quốc gia không phải là mới. Năm 2022, GS Lâm Quang Thiệp từ Đại học Thăng Long từng khẳng định mô hình này làm giảm hiệu quả của các đại học đa lĩnh vực và tạo ra nhiều điểm nghẽn trong quản trị.

Cả nước hiện có 10 đại học lớn, trong đó chỉ một số – như Đại học Bách khoa Hà Nội, Kinh tế Quốc dân, Kinh tế TP.HCM, Duy Tân, Phenikaa – áp dụng mô hình hiện đại, không có trường đại học thành viên mà chỉ có “school” và khoa. Đây được coi là mô hình phù hợp với thông lệ quốc tế và đang hoạt động hiệu quả.

Tương lai mô hình đại học ở Việt Nam sẽ ra sao?

Theo quy hoạch mạng lưới giáo dục đại học đến năm 2030, Việt Nam dự kiến có thêm các đại học quốc gia tại Huế và Đà Nẵng. Tuy nhiên, trước làn sóng ý kiến đề xuất bỏ mô hình đại học quốc gia, khả năng thiết kế lại cơ cấu tổ chức là điều cần được cân nhắc kỹ lưỡng.

Để chuyển từ trường đại học thành đại học theo đúng quy định, các cơ sở phải đảm bảo tiêu chí chất lượng, quy mô sinh viên và số lượng chương trình đào tạo tiến sĩ. Điều này đặt ra bài toán lớn cho cơ quan quản lý và các nhà đầu tư về hiệu quả hoạt động của mô hình hiện hành.

Tin Hot: